Theo một số chuyên gia công nghệ, nếu cuộc chiến thương mại của Mỹ đang nhằm mục đích kìm hãm sự phát triển của Trung Quốc, thì có lẽ đây là một cuộc chiến muộn màng. Bởi bất kể kết quả của các mối quan hệ căng thẳng này ra sao, Trung Quốc gần như chắc chắn sẽ tiếp tục phát triển theo quỹ đạo hiện tại.

Đầu tiên, Trung Quốc đã đạt đến cấp độ mới quan trọng trong năng lực phát triển công nghệ. Quốc gia này đã chuyển từ “người bắt chước” sang vị thế “người đổi mới”, trở thành quốc gia hàng đầu thế giới trong các lĩnh vực như năng lượng mặt trời, thanh toán di động và đường sắt tốc độ cao.

Vào giai đoạn 2001 – 2011, số lượng công bố nghiên cứu khoa học của Trung Quốc tăng trung bình 15% mỗi năm. Năm 2014, Trung Quốc vươn lên trở thành nước xuất bản công bố khoa học nhiều thứ ba thế giới, chỉ sau Cộng đồng chung Châu Âu (EU) và Mỹ. Tháng 1/2018, Trung Quốc lần đầu tiên vượt mặt Mỹ về số lượng ấn phẩm khoa học, điều mà các nhà nghiên cứu dự đoán phải tới năm 2020 mới xảy ra.

Kai-Fu Lee, cựu chủ tịch Google Trung Quốc và là chuyên gia về trí tuệ nhân tạo, tin rằng Trung Quốc đang nhanh chóng trở thành một nhà lãnh đạo toàn cầu về AI và có thể vượt qua Mỹ. Theo ông, 5G chỉ là một trong một số các công nghệ quan trọng mà Mỹ đã tụt lại phía sau do các sai lầm về chính sách.

Bằng cách quyết định chống lại một tiêu chuẩn viễn thông duy nhất, Mỹ đã phân mảnh ngành công nghiệp viễn thông và kết quả là hiện nay quốc gia này không có ứng cử viên nào cho công nghệ 5G. Siêu máy tính nhanh nhất, kính viễn vọng vô tuyến lớn nhất và hạ cánh đầu tiên lên vùng tối của mặt trăng là những minh chứng rõ rang nhất cho trình độ khoa học công nghệ của Trung Quốc.

10 mục tiêu dẫn đầu thế giới của Trung Quốc vào năm 2025.

Thứ hai, quy mô của thị trường nội địa Trung Quốc cung cấp những lợi thế quan trọng khi nói đến sự đổi mới.

Trung Quốc có thị trường fintech lớn nhất thế giới, nơi mà thanh toán kỹ thuật số lớn hơn Mỹ gấp 50 lần. Trong khi đó, ba công ty Internet lớn nhất của quốc gia này là Baidu, Alibaba và Tencent đều đang đầu tư vào học máy và trí tuệ nhân tạo. Nên nhớ rằng AI được xây dựng trên dữ liệu lớn (Big Data) và vì số lượng người dùng Internet khổng lồ, Trung Quốc đã bắt kịp Mỹ với tốc độ không ngờ.

Bên cạnh đó, hiệu quả kinh tế của nó cũng cao hơn nhờ quy mô, cho phép các công ty Trung Quốc thu hồi chi phí nghiên cứu phát triển nhanh hơn. Điều này sẽ chuyển thành lợi thế cạnh tranh về chi phí so với các đối thủ, đặc biệt là trong những lĩnh vực đòi hỏi đầu tư lớn như đường sắt tốc độ cao, nhà máy điện hạt nhân, pin mặt trời, tua-bin điện, xe điện và máy bay không người lái .

Hiện nay, lợi thế của Trung Quốc không còn là lao động chi phí thấp mà là đội ngũ kỹ thuật viên và kỹ sư lành nghề với quy mô khổng lồ. Lực lượng này có thể biến các bản thiết kế thành nguyên mẫu, đôi khi chỉ mất vài ngày.

Tuy nhiên, không có gì độc đáo hay duy nhất về mô hình phát triển của Trung Quốc. Nhìn sâu hơn vào các chính sách đang được thực thi, nhiều người có thể nhận ra rằng quốc gia này về cơ bản đang nhân rộng các đặc điểm chính sách của Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan và Singapore ở những giai đoạn phát triển trước đó, khi nhà nước định hướng nền kinh tế và kiểm soát các lĩnh vực quan trọng như ngân hàng, viễn thông, thép và năng lượng.

Thật vậy, mô hình do nhà nước lãnh đạo này cũng được thực hiện bởi Mỹ, Anh, Pháp và Đức, trong thế kỷ 19 và nửa đầu thế kỷ 20, như nhà kinh tế học Cambridge Ha-Joon Chang từng chỉ ra. Những năm 1930, tổng thống Franklin D. Roosevelt đã thực hiện các chính sách tương tự để thúc đẩy nền kinh tế Mỹ hay cách chính quyền Pháp đã gia tăng quyền sở hữu và can thiệp của mình trong các lĩnh vực công nghiệp chính cho đến ngày hôm nay.

Huawei chỉ là một mảnh ghép nhỏ trong bức tranh phát triển công nghệ của Trung Quốc.

Nhưng sự trỗi dậy của Trung Quốc, song song với những “con hổ châu Á” khác, cũng được hỗ trợ bởi truyền thống hóa, một yếu tố thường bị các nhà kinh tế bỏ qua. Nếu Anh là một quốc gia bị cho là chi phối bởi các chủ cửa hàng, thì Trung Quốc là một quốc gia của các doanh nhân. Đây chính là lý do thứ ba.

Ý thức kinh doanh của người Trung Quốc từ lâu đã thu hút sự chú ý của người châu Âu. Nhà nhân chủng học và thám hiểm người Mỹ David P. Barrows đánh giá cao ý thức nhạy bén của người Trung Quốc đối với thương mại và thậm chí cả sự thờ ơ của họ đối với khó khăn và các nguy hiểm về thể chất. Những điều này khiến người Trung Quốc gần như trở thành một nhân tố thống trị mỗi khi các rào cản chính trị bị xem nhẹ.

Chưa hết, ngôn ngữ Trung Quốc cũng chứa đầy những câu châm ngôn khuyến khích học tập và làm việc chăm chỉ. Truyền thống giáo dục và văn hóa này chia sẻ và thấm nhuần qua nhiều thế hệ. Đó cũng là lý do tại sao những người công nhân tại đây có thể làm việc tới 12 giờ một ngày với những công việc có phần nhàm chán và lặp đi lặp lại như sửa chữa quần áo hay lắp ráp linh kiện. Để đi trước đối thủ, một số công ty còn thực hiện chế độ làm việc của 996 (từ 9 giờ sáng đến 9 giờ tối, sáu ngày một tuần), một chủ đề đã gây ra nhiều tranh luận trên cộng đồng mạng nước này thời gian gần đây.

Người giàu nhất Malaysia Robert Kuok gọi người Trung Quốc là con kiến ​làm ​kinh tế tuyệt vời nhất trên Trái đất. Thành công của họ thu hút cả sự ngưỡng mộ cũng như sự ghen tị và giận dữ, của các quốc gia khác.

Có thể nói, danh sách thuế quan và các chính sách chèn ép mà Tổng thống Mỹ Donald Trump đang thực hiện có thể thành công trong việc trì hoãn – nhưng không thể phát hỏng – đoàn tàu công nghệ của quốc gia đông dân nhất thế giới này.